Латын әлiпбиi негiзiндегi қазақ әлiпбиiнiң кейбiр түсiнiктемелерi.
- И-әрпi жазылуының мысалдары:
- a) IY- қазақ сөздерiнде. Мысалы: ит – iyt, жиек – jiyek, Иса – Iysa, қи – qiy, жи – jiy, тасиды – tasiydy, ки – kiy, киiм – kiyim, жиырма – jiyyrma, сүю –sýyu, тию – tiyu, шынайы – shynayy …
- b) I– орыс тiлiнен енген сөздерде. Мысалы: министр – ministr, станция – stansiya, конференция – konferensiya, Илья – Iliya, цикл – cikl, Владимир -Vladimir, кино – kino,…
- c) IY– сөздiң соңында, “ий“-ге бiтетiн фамилияларда. Мысалы: яғни – yaghniy, Германовский Юрий Иванович – Germanovskiy Yuriy Ivanovich, Анатолий Кузьмич – Anatoliy Kuzimich, Ғайни – Ghayniy, Мәди – Mádiy, Анатолийде – Anatoliyde, профилакторий-profilaktoriy,…
- d) Қазақ тiлiнде “i” және “я” әрiптерi қатар тұратын сөздер кездеспейдi, сондықтан “и” және “я” әрпi қатар келген жағдайда оны “iya” деп жазған ыңғайлы. Мысалы: қияр – qiyar, сия – siya, сияқты – siyaqty, Әлия – Áliya, Дария – Dariya,…
Сонымен қатар “ия“-жазылуы орыс тiлiнен енген сөздердiң жазылу ережесiне сай келедi. Мысалы: химия – himiya, социология – sosiologiya, философия – filosofiya, физиология – fiziologiya, технология – tehnologiya,…
- I-әрпiнiң қолданылуы:
- a) iн – in, iрiмшiк – irimshik, iлгерi – ilgeri, үйретуi – ýiretui, сiлекейi – silekeyi, үшеуi – ýsheui, өйткені-óitkeni…
- b) ь және ъ орнына үндестiк заңы бойынша қолданылады. Мысалы: съезд – siezd, разъезд – raziezd, Татьяна – Tatiyana,…
III. Ң–әрпi жазылуының мысалдары:
- a) Аң – ang, таң – tang, шаңғы – shangghy, дөңгелек – dónggelek, таңертең – tangerteng, бұлаңдау – búlangdau, кеңес – kenges, еріңе – eringe
Ағылшын тiлiнен енген сөздердi орысшаландырмай, бiрден ағылшын тiлi түп нұсқасында қазақша оқуымыз керек. Мысалы: Holding kompaniyasy, peyjing firmasy, marketing, reyting, konsalting, biling, sheyping,…
- b) Cөзге -гiш, -ген, -гелi, ге, гі сияқты жұрнақтар жалғанса,”ng” -“нг” болып оқылады. Мысалы: сенгiш – sengish, көнгiш – kóngish, көрiнген – kóringen, сүйгенге-sýigenge, үстінгі – ýstingi, төменгі – tómengi, түнгі – týngi ….
- c) Кейбiр сөздердiң оқылуын есте сақтау керек. Мысалы: жауынгер – jauynger, Амангелдi – Amangeldi, iнген – ingen, еріңе – eringe, енген-..
- Ц-әрпiн алып тастау.
Оның орнына S-әрпiн қолдану, бірақ ағылшын тілінен енген сөздерде с қолдануы қажет ал дыбыс с болады. Мысалы: цех – seh, цемент – сement, концерт – koncert, цирк – сirk, центр- centr, цент-cent, Целиноград-Celinograd.
- Ё, Һ, Ц, Щ, Ъ, Ь, Э әрiптерiн алып тастау. Монтёр – montyor, қаһарман -qaharman, ащы – ashy, тұщы – túshy, пальма – palma,…ABCnet_alippesi